Myndos Yarımadası, Strabon'a göre (Strab. XIII - 1, 59 [C 611]) erken dönemde Lelegler tarafından iskan edilmiştir. Plinius’un bahsettiği 6 Leleg kenti içerisinde yer almayan Myndos, Strabon’un bahsinde (Strab. XIII - 1, 59 [C 611]) bu 6 kentin Maussollos tarafından Halikarnassos’a taşındığı, bunlar haricindeki Myndos (Palaemyndos) ve Syangela’nın isimlerini vererek bu iki kentin taşınmadığını ifade eder. Taşınmayan iki Leleg yerleşimden en ünlüsü batı kıyıdaki Myndos’tur. Pausanias (II, 30, 9) Myndos’un Halikarnassos’la birlikte Troizen kökenli göçmenlerce kurulduğunu aktarır. Plinius (nat. V, 107) Myndos’un yakınlarında eski Myndos (Palaemyndus) şeklinde isimlendirdiği yüksekçe tepede yer aldığı ve kendi zamanında var olmayan muhtemelen bir Leleg yerleşiminden bahseder. Attik-Delos Birliği’nin ilk üyelerinden olan ve oldukça küçük bir vergi ödemekle yükümlü eski ve küçük  Leleg yerleşimi  Maussollos  tarafından  biraz  daha kuzeye taşınarak, Yunan örneklerine göre büyük, yerleşimin tamamı sur içerisinde kalacak şekilde yeniden inşa edilmiştir.

Gümüşlük Limanı ve çevresinin Myndos Antik kenti olduğu düşünülmüştür (Beaufort 2002: 109). Myndos’un Gümüşlük’te olduğu önerisi 2005 yılında Mustafa Şahin’in çalışmaları sırasında tespit edilen yazıt sayesinde netlik kazanmıştır (Şahin et.al. 2006: 565). Yazıtta, Stratonikeia ve Alabanda kentleri arasındaki anlaşmazlığı çözmek için Myndos’tan hakim gönderildiği ve bu hakimlerin adil davrandığından bahsedilmektedir (Blumer et.al. 2011: 116-118).

Myndos’ta 2004 yılında Prof. Dr. Mustafa Şahin tarafından yürütülen yüzey araştırmanın ardından Kültür ve Turizm Bakanlığı, Bakanlar Kurulu kararı ile M. Şahin başkanlığında bir ekip tarafından 2005 - 2013 yılları arasında kazı çalışmaları yürütülmüştür. Myndos’ta bu çalışmalar kapsamında Tavşan/Asar Ada’sında, liman kalıntılarında, Kocadağ’da çalışmalar yürütülmüş kent tarihi ve kalıntıları hakkında yeni verilere ulaşılmıştır.

Son yıllarda Myndos ve çevresinde Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi tarafından (2013,2014,2019) yürütülen sondaj kazılarında Erken Tunç Çağı (MÖ 3000-2000) mezarları ortaya çıkmıştır (E. Benli Bağcı 2016: 242-247; A. Aykurt et.al. 2023). Bu mezarlar Çukurbük (E.B. Bağcı 2016: 242-247), Kesikservi (A. Aykurt et.al. 2023) ve Çingene alanından ele geçmiştir. Myndos ve çevresinde Erken Tunç Çağı mezarlarının bulunması Myndos’un ve Bodrum Yarımadası’nın erken dönemini aydınlatması açısından oldukça önemlidir.

Eski Myndos Leleg yerleşimine ait kalıntıdan bahseden ilk araştırmacı Paton; Myndos’un batısında ‘Leleg Duvarı” olarak tanımladığı yapıdır (Paton 1887:66,fig.2). Myndos ve çevresinde araştırma yapan Bean ve Cook ise Leleg yerleşiminin Gümüşlüğün 3 km güneydoğusunda Kadıkalesi mevkiinde Bozdağ/Erenmezarlığı tepesindeki kalıntılar ile eşleştirmiştir (Bean – Cook 1955:145 ; Bean 1971:203). Bozdağ olarak tanımlanan alanda prehistorik döneme kadar giden seramik parçaları tespit edilmiştir (Paton -Myres 1896: 204). Diler tarafından eski Myndos (Paleomyndos) araştırılmaları kapsamında Bozdağ’ın kuzey, orta ve güney tepesi araştırılmıştır (Diler 2016:1-4). Bu araştırmada savunma amaçlı sur ve sur içerisine yerleştirilmiş meskenler tespit edilmiştir (Diler 2016:1-4). Yapılan çalışmada araştırmacı, bu alanın savunma amaçlı kullanıldığı, savunma yapısının içerisinde küçük bir Leleg yerleşimi olduğunu söylemektedir (Diler 2016:1-4)

M. Şahin tarafından Leleglere ait yerleşimin nerede olduğu sorusuna yönelik yürüttüğü çalışmalar kapsamında Kocadağ’da Geç Tunç Çağı – Erken Demir Çağı dönemine ait kiklobik duvar örgüsüne sahip kulesiz sitadel, sur duvarı ve giriş kapısı tespit etmiştir. Bu kalıntıları Leleg işçiliği ile özdeştirmiş, yeni Myndos kurulurken yerleşimin taşınmadığı, aynı yerde çağdaş kent mimarisine uygun olarak yeniden inşa edildiğini önermiştir (Şahin 2009:503).

Maussollos dönemi ile birlikte yeniden inşa ettirilen ve günümüze kadar gelen kent dokusu Maussollos’un kurduğu kente aittir. Kenti, MÖ 334 yılında Büyük İskender kuşatmış (Arr. an.I, 20. 5-7) fakat direnişi kıramayınca Halikarnassos üzerine  yönelmiştir. MÖ 3. yüzyılda kent, Ptolemaioslar’ın eline geçer, ardından MÖ 2. yüzyılın ilk yıllarında Seleukos Kralı Büyük Antiokhos kenti ele geçirir fakat buradaki egemenliği uzun sürmez. Kent, MÖ 196 yılında Suriye Kralı Antiokhos’a karşı Rodos’la işbirliği yaparak bağımsızlığını kazanmış ve bu tarihte ilk kez kendi sikkesini basmıştır (Şahin 2006: 293). MÖ 188 yılında yapılan Apameia Antlaşması ile kent Romalılar’ın müttefiki Rhodoslular’ın kontrolüne verilir. Kent, Bergama Krallığı’nın son kralı III. Attalos tarafından vasiyet yoluyla Roma halkına bırakılmasının ardından çıkan iç savaşta Roma’ya karşı bir mücadele başlatan Aristonikos tarafından MÖ 131 yılında ele geçirilmiştir. MÖ 15 Mart 44 tarihinde dictator Iulius Caesar’ın  öldürülmesinin  ardından çıkan iç karışıklıklardan da etkilenen Myndos, tertipçilerden Gaius Langinius Cassius tarafından ele geçirilir ve donanma için bir üs olarak kullanılır. Marcus Iunius Brutus ve Gaius Langinius Cassius’un Philippi’de bozguna uğramasından sonra kısa süre Rhodos hâkimiyetine giren kent, Marcus Antonius tarafından yeniden Roma topraklarına dâhil edilmiştir. Hristiyanlık Dönemi’nde Amyndos olarak anılan kent bir piskoposluk merkeziydi.  

Kent, Karia Bölgesi’nin büyük bir bölümünü etkileyen büyük bir deprem ile terk edilmiş, özellikle Orta Çağ’da kıyıların güvenliğini sağlamada yaşanan sıkıntılar nedeni ile de günümüze kadar bir daha iskân edilmemiştir. Kentin sonunu hazırlayan büyük depremin izlerini hem Doğu Liman’da denizin içine çökmüş olan mimari kalıntılardan, hem de büyük bloklar halinde yıkılmış, günümüze kadar gelmiş duvar parçalarından izlenmektedir.

 

A. Diler, Muğla İli, Adalar, Bodrum Yarımadası, Damlıboğaz, Sarıçay Ovası, Pilavtepe, Kissebükü, Kedreai (Sedir Adası) Anakarada Leleg Yerleşmeleri, Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi adına Prof. Dr. Adnan Diler başkanlığında yürütülen Yüzey Araştırması Projesi (Yayınlanmamış Yüzey Araştırması 2016 Sonuç Raporu).

A. Aykurt, K. Büyükulusoy, E. Benli Bağcı ve S. Deniz, Bodrum Kesikservi Erken Tunç Çağı I Mezarlığı, 2023, Ankara.

E.Benli Bağcı, Çukurbük – a prehistoric necropolis on the Bodrum Peninsula, in P. Pedersen (Ed.), Death and Burial in Karia Halicarnassian Studies VI, University Press of Southern Denmark, 2016, 244-249.

F. Beaufort, Karamania, 2002, London.

G.E. Bean- J.M. Cook, The Halikarnassus Peninsula, The Annual of the British School at Athens 50,1955, 85-171.

M. Şahin, Myndos Kazıları 2004-2013, in D. Şahin (Ed.), Myndos Kazı ve Araştırmaları 2004-2013, 2016, Bursa.

M. Şahin, D. Şahin, E. Arslan, S. Gündüz, 2005 Yılı Myndos Kazısı, Kazı Sonuçları Toplantısı 28.1, 559-572.

M. Şahin, Alt-Myndos: Einige Betrachtungen zu Lokalisation und Stadtmauern, in F.Rumscheid (Ed.), Die Karer und die Anderen Internationales Kolloquium an der Freien Universität Berlin 13. bis 15. Oktober 2005, 2009, 503-516.

M. Şahin, Myndos 2005 yılı Yüzey Araştırması, Araştırma Sonuçları Toplantısı 24, 1, 2006, 293-306.

W. Blumer, J. Hammerstaedt, D. W. Lebek, H. Malay, H. Sayar, Ehrendekret von Stratonikeia in Myndos, Epigraphica Anatolica vol. 44, 2011, 115-120.

W.R. Paton, Excavations in Caria, JHS 8, 1887, 64-82.

W.R Paton- J.L. Myres, Karian Sites and Inscriptions, BSA 16, 1896, 188-271.